De notitie benoemt de urgente keuzes op het gebied van energie, natuur, woningbouw, landbouw, economie en infrastructuur die overheden moeten maken en geeft een eerste inhoudelijke richting voor een rechtvaardige verdeling van die ruimte. Daarmee herneemt het rijk de regie op de ruimtelijke ordening.

Zekerheden
De noodzaak om urgente opgaven op te pakken wordt versterkt door ontwikkelingen zoals bevolkingsgroei, klimaatverandering, toenemende sociaal-culturele verschillen en internationale afhankelijkheid. De hoeveelheid ruimte is een gegeven terwijl de transities alleen maar om meer ruimte vragen. Nederland moet kiezen waar, hoe en waaraan we ruimte bieden om ervoor te zorgen dat de huidige zekerheden – zoals voldoende voedsel, schoon drinkwater en energie – ook voor toekomstige generaties blijven bestaan. En keuzes maken betekent ook dingen niet meer doen. 

Keuzes niet afwentelen
De Contourennotitie beschrijft voor het rechtvaardig verdelen van de ruimte drie leidende principes:

• Keuzes moeten niet leiden tot het afschuiven van problemen. Niet naar volgende generaties. Niet naar andere gebieden. Lasten en lusten moeten eerlijk worden verdeeld.
• Verder moet recht worden gedaan aan de schaarse en waardevolle ruimte. Waar het kan moeten functies slim en met kwaliteit gecombineerd worden.
• Er moet recht worden gedaan aan de eigenheid van de regio’s: we beschermen en benutten wat er is en werken aan lokaal passende oplossingen.

De gesteldheid van ons water- en bodemsysteem zal meer dan ooit bepalend worden voor wat kan. Water en bodem worden daarom ‘sturend’ bij de te maken keuzes. Zo bouwen we bijvoorbeeld niet meer buitendijks, houden rekening met slappe bodems en de beschikbaarheid van voldoende drinkwater.

Ruimtelijke hoofdstructuur
De Contourennotitie benoemt drie ‘bewegingen’: 

• naar een evenwicht tussen landbouw en natuur in heel Nederland: voor een toekomstbestendige landbouw en herstel van de biodiversiteit.
• naar een klimaatneutrale en circulaire samenleving: voor schonere energie, duurzamere vervoersstromen en het samenbrengen van vraag en aanbod.
• naar sterke regio’s, steden en dorpen in heel Nederland: toekomstperspectief voor alle gebieden.

Deze bewegingen zijn onderling sterk met elkaar verbonden. In de opmaat naar een nieuwe Nota Ruimte werkt het kabinet aan een ruimtelijke hoofdstructuur. Hierin laten kaarten zien hoe Nederland zich tot 2050 kan ontwikkelen.

Regie voor rechtvaardige uitkomst
“Regie is nodig om te zorgen voor een rechtvaardige uitkomst van de keuzes die we moeten maken.  Dat betekent dat we door goed rentmeesterschap de huidige en toekomstige vraagstukken niet afwentelen op volgende generaties”, zegt minister Hugo de Jonge van BZK.  “We willen heel Nederland benutten en heel Nederland in haar regionale verschillen recht doen. Hierbij zoeken we de balans tussen leefbaarheid, economie en ecologie”. 

Heel Nederland
De Contourennotitie richt zich nadrukkelijk op heel Nederland. Waar de ruimtelijke ordening eerder nog prioriteit gaf aan het sterker maken van wat al sterk was, is het nu noodzaak om alle regio’s beter te benutten, waardoor er voor alle delen van ons land een toekomstperspectief komt. Met een belangrijke rol voor een beter evenwicht tussen landbouw en natuur en de overgang naar een kringloopeconomie. En met een stevige inzet op economie, wonen, infrastructuur en voorzieningen in meer regio’s en steden dan nu het geval is. Ook in regio’s waar groei minder voor de hand ligt, wil het rijk zorgen voor voldoende voorzieningen met plek voor kleinschalige verdichting van steden en dorpen. 

Schaalsprong 
Voor zeven regio’s verspreid over het land worden nu al verstedelijkingsstrategieën opgesteld om de groeiopgave aan te kunnen. In de Contourennotitie schrijft het kabinet dat in meer regio’s kansen zijn voor een verdere schaalsprong: Eindhoven, de Stedendriehoek, Twente, Zuid-Limburg en een verdere uitloop van de verstedelijkingsstrategie Groningen-Assen naar Emmen.

Functies bundelen
Voor bestaande energie- en mobiliteitsnetwerken zijn grote aanpassingen nodig om genoeg schone energie op te wekken en vervoer te verduurzamen. Deze functies moeten zoveel mogelijk worden gebundeld. Het ruimtelijk samenbrengen van vraag en aanbod helpt verspilling van grondstoffen en energie tegen te gaan en voorkomt verrommeling van het landschap en verlies van economische waarde door transport.

Herstel water- en bodemsysteem
Maatregelen zijn nodig om een voldoende aanbod aan schoon drinkwater te waarborgen, de kwaliteit van de natuur te verbeteren en de landbouw toekomstperspectief te bieden. Zowel landbouw als natuur zijn afhankelijk van het herstel van het water- en bodemsysteem. Meer ruimte langs de rivieren en een hoger waterpeil in de veenweidegebieden kunnen zorgen voor een meer uitgebreide en toekomstbestendige ecologische hoofdstructuur, met een binnen Europa unieke delta-natuur. Daarbij is het van belang dat er een economisch sterke landbouw is met voldoende verdienvermogen. 

Meedenken en doen
Alle Nederlanders kunnen meedenken over de te maken keuzes in de Nota Ruimte. Zo wordt er onder andere een online tool gemaakt waarbij mensen ‘op de stoel van de minister’ kunnen gaan zitten. Op een laagdrempelige manier worden mogelijke beleidsopties voorgelegd waardoor inwoners van Nederland de dilemma’s tegenkomen die komen kijken bij het maken van keuzes voor de Nota Ruimte. Minister De Jonge: “Ik nodig onze jongeren in het bijzonder uit om mee te doen. De keuzes die we moeten maken gaan over hun toekomst.”